Werkbijen (of werksters) zijn de drijvende kracht achter het bijenvolk. Als individu kunnen ze niet veel, maar met 35000 duizend werkbijen bij elkaar kunnen ze verschrikkelijk veel voor elkaar krijgen. Ze zijn dus de motor van het volk.
De werksters hebben verschillende taken: van water halen en voor het voedsel zorgen tot zorgen voor het broed. Deze bijen houden dus letterlijk heel het huishouden draaiend.
Maar hoe ziet het leven van een werkbij eruit? Dat gaan we uitleggen in onderstaand artikel.
Van Ei tot Werkbij
Het begint allemaal met een bevrucht eitje die door de koningin gelegd wordt in een lege bijen raat cel. Omdat er een hoop werkbijen nodig zijn in het volk kan de koningin wel tot 1500 eitjes per dag leggen in het zomerseizoen. Als de koningin een eitje heeft gelegd dan is het aan de andere werkbijen in de kast om het eitje goed te verzorgen. De ontwikkeling van een werkbij neemt ongeveer 21 dagen in beslag met de volgende verdeling:
Dag 1 – 3: Op dag 1 wordt het eitje in de cel gelegd. Hierna duurt het ongeveer drie dagen voordat de larve uit het eitje kruipt. De larve zal zichzelf voeden met voedsel wat de werksters haar geven. Dit voedsel is anders dan dat de koningin krijgt, deze krijgt zuiverder voedsel wat voornamelijk uit koninginnengelei bestaat. Echter komt de larve niks te kort.
Dag 3 – 9: Het voeden gaat verder tot dag zes, waarna de larve zichzelf tot een cocon zal spinnen en daarna zal verpoppen. Na het verpoppen zullen de bijen de cel afsluiten met een klein laagje was.
Dag 9 – 21: Tijdens het poppen zal de bij zich ontwikkelen tot een volwassen bij. Dit verschijnsel is ook te zien als je de cel zou open maken. De pop wordt steeds bruiner totdat het ongeveer na 21 dagen uit zal komen. Hierna zal de bij haar cel uitkruipen en gelijk aan het werk gaan.
Haar leven in de kast
Nadat de werkbij haar cel is uitgekomen zal ze haar korte leven meteen aan het werk gaan. De nieuwgeborene heeft meestal een levensduur van ongeveer zes weken waarvan ze haar eerste 21 dagen in de kast zal doorbrengen. Wat ik zeer fascinerend vind is dat de bijen meteen al weten wat ze moeten doen. Ze zullen gedurende deze 21 dagen de volgende rollen op zich nemen:
Dag 1 – 2 Poetsen: Nadat de bij uit haar cel kruipt zal ze de eerste twee dagen van haar leven cellen gaan poetsen van net uitgelopen bijen. Bijen zijn uiterst hygiënisch en proberen alle ongewenste restjes de kast uit te werken.
Day 3 – 5 Oude larven voeren: De ontwikkeling van de bij is in volle gang. Gedurende de eerste dagen is ze genoeg ontwikkeld om oudere larven en jonge darren te voeden.
Day 6 – 11 Jonge larven voeden: Vanaf dag zes zijn haar voedingsklieren genoeg ontwikkeld om jonge larven die net uit het ei zijn gekomen te voeden.
Day 12 – 17 Raat bouwen: Na de voeder periode begint het zware werk. Doordat er veel bijen geboren worden moet ook de woning uitgebouwd worden. De werkbijen worden aangewezen om raat te gaan bouwen en wasplaatjes te gaan zweten. Als dit gedaan is dan zullen de bijen ook helpen om de raten te vullen met stuifmeel en nectar.
De werkbijen in de kast zullen helpen om de vliegbijen die thuis komen te ontlasten van nectar en water. Vreemd genoeg hebben ze hier elkaar voor nodig want een vliegbij kan dit niet zelf verwerken. Door dit telkens over te geven aan elkaar verdampt er telkens wat water uit de nectar en is het mogelijk om het vanuit de honingmaag in een cel op te slaan.
Dag 18 – 21 Wacht houden: Het is belangrijk dat vreemde indringers niet de kast betreden. De gifblaas is na 18 dagen genoeg ontwikkeld om eventuele indringers aan te vallen. Als een bij een ander insect steekt hoeft de bij niet dood te gaan. Dit wordt vaak wel gedacht doordat als mensen gestoken worden de bij haar achterlijf kapot trekt. Dit komt omdat de weerhaak op de angel blijft hangen in onze huid. Wat natuurlijk ontzettend slim bedacht is, want stel nu dat er een beer de honing voorraad komt halen
Na ongeveer 21 dagen zullen de bijen zich klaar maken om de grote wijde wereld in te gaan:
Leven als Vliegbij
Na ongeveer 21 dagen zal haar nieuwe leven buiten de kast beginnen. De bij zal vele gevaren zoals spinnen en vogels moeten trotseren om nectar, pollen, water en propolis voor het volk te verzamelen.
In haar korte leven kan de bij een afstand afleggen van 800 kilometer en ze kan wel tot 5000 bloemen per dag bestuiven. Het is fascinerend hoeveel werk ze kunnen verzetten op een dag. Bijen zijn niet voor niets de belangrijkste bestuiver voor onze voedselproductie.
Zomer en winter werkbijen
De levensduur van de bij verschilt per seizoen. Als een werkbij in de zomer wordt geboren zal zij zichzelf letterlijk dood werken. Haar vleugels zullen na ongeveer drie weken zo versleten zijn dat ze niet meer kan vliegen. Daarom hebben bijen in de zomer een gemiddelde levensduur van zes weken (drie weken in de kast en drie weken buiten de kast).
Bijen die in het najaar geboren worden zullen langer leven. Door de verminderde dracht zullen ze minder werk verrichten waardoor ze minder hard “slijten”.
Deze bijen zijn vitaal om de winter door te komen. Winterbijen kunnen ongeveer zes maanden oud worden. Ze zullen in het voorjaar het volk op gang helpen, waarna ze snel zullen sterven. De eerste winterbijen worden ongeveer geboren rond september. Deze bijen bereiden de kast voor op de winter.
Voedsel verwerken
Wanneer de vliegbijen terugkomen met nectar uit de bloemen zullen ze deze overdragen aan de andere werkbijen in de kast. De thuisblijvers nemen de nectar aan en stoppen deze in de honingmaag. eenmaal thuis dragen bijen nectar over door hun tong uit te steken naar andere bijen. Deze thuisblijf bijen welke hetzelfde doen nemen de vloeistof over van de vliegbij.
Deze kan dan weer naar de volgende drachtbron vliegen, op zoek naar meer nectar. Dit fenomeen heet Trophallaxis. Dit process van overdracht zal zich ook herhalen naar andere aanwezige thuisbijen. Doordat er telkens wordt overgedragen verdampt er steeds wat water. Als de nectar dik genoeg is wordt deze in de honingraat gestopt.
Als het warm weer is kan je verschillende bijen op de vliegplank met hun vleugels zien wapperen. (vergelijkbaar als stertselen echter dan zonder feromoon) Hierdoor wordt er droge warme lucht door de kast geblazen waardoor de rest van het water verdampt. Als de nectar dik genoeg is dan is dit uiteindelijk honing die verzegeld wordt met een klein beetje was.
Hetzelfde gebeurt met water: wanneer een vliegbij terugkomt met een maag vol water zal deze proberen dit kwijt te raken. Echter, soms is er genoeg water beschikbaar in de kast en zal deze bij zijn maag niet kunnen legen. Er is dus een kans dat de bij een paar uur tot dagen met het water zal lopen tot er vraag naar is.
Voedsel
Wanneer een larve uit haar ei komt dan ontvangt deze voedsel van de werkbij. Ik heb ooit een keer gelezen dat een bij in de eerste 6 dagen van haar leven ongeveer 2070 keer bezocht wordt om gevoed te worden. Dit is ongeveer 414 keer per dag. Het is belangrijk dat er genoeg stuifmeel aanwezig is voor de bijen. Stuifmeel is de belangrijkste eiwitbron voor bijen. Divers stuifmeel is heel belangrijk tijdens voor de larve omdat deze de meeste ontwikkeling doormaakt. Als een larve niet genoeg stuifmeel krijgt dan zal de levensduur van deze bij aanzienlijk korter zijn.
Vuistregel: 1 gram stuifmeel is nodig voor 7 gram bijen. Dus voor 10000 bijen is ongeveer 1.4 kg stuifmeel nodig.
Nadat de bij uit haar cel kruipt kan zij zichzelf voeden. Ze heeft echter niet meer zoveel stuifmeel nodig als toen ze een larve was. Haar voornaamste voedingsbron is nu honing, wat de brandstof van het volk is.
Note: Bijen kunnen geen puur stuifmeel eten. Ze maken daarom eerst bijenbrood (gefermenteerde stuifmeel) wat wel geschikt is om te eten.